BHP w placówkach medycznych

Bezpieczeństwo i higiena pracy to kluczowe elementy organizacji każdej placówki medycznej – od szpitali, przez przychodnie, po gabinety diagnostyczne i laboratoria. Pracownicy ochrony zdrowia są narażeni na kontakt z materiałami zakaźnymi, substancjami chemicznymi i niekorzystnymi czynnikami psychospołecznymi, jak przewlekły stres, presja czasu, odpowiedzialność za ludzkie życie czy konflikty interpersonalne. Dlatego tak istotne jest przestrzeganie przepisów BHP, jak również ich systematyczna aktualizacja, edukacja personelu i wdrażanie realnych środków ochrony.

Poniżej omawiamy najważniejsze obowiązki pracodawcy, podstawy prawne, zakres kontroli oraz instytucje odpowiedzialne za nadzór nad bezpieczeństwem pracy w placówkach medycznych.

Spis treści:

• Obowiązki pracodawcy w kwestii BHP
• Przepisy regulujące BHP
• Kontrola przepisów BHP w placówkach medycznych – kto ją przeprowadza?
• Zakres kontroli BHP w placówkach medycznych

Obowiązki pracodawcy w kwestii BHP

Pracodawca w placówce medycznej jest zobowiązany do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy zgodnie z przepisami Kodeksu pracy oraz aktami wykonawczymi. Obowiązki pracodawcy obejmują m.in. ocenę ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach, szkolenie pracowników z zakresu BHP, zapewnienie środków ochrony indywidualnej, np. rękawic, masek, odzieży ochronnej oraz regularne przeglądy sprzętu i urządzeń medycznych.

W przypadku zagrożenia zdrowia lub życia pracowników, pracodawca ma obowiązek natychmiast podjąć działania eliminujące lub ograniczające ryzyko. Istotną rolę odgrywa również dokumentacja BHP, m.in. instrukcje stanowiskowe, protokoły szkoleń oraz rejestry wypadków przy pracy.

W ramach obowiązków związanych z oceną ryzyka zawodowego, pracodawca powinien również rozpoznać zagrożenia o charakterze psychospołecznym. Do takich czynników należą m.in. przewlekły stres, przeciążenie pracą, presja czasu, konflikty interpersonalne czy odpowiedzialność za ludzkie życie – zjawiska szczególnie częste w placówkach medycznych. Obowiązek uwzględnienia tych ryzyk wynika z art. 226 Kodeksu pracy, a także z Polskiej Normy PN-N-18002:2011, która choć niewiążąca prawnie, stanowi istotny punkt odniesienia przy tworzeniu dokumentacji BHP.

Przeciwdziałanie zagrożeniom psychospołecznym może obejmować m.in. odpowiednią organizację pracy, wdrożenie procedur antymobbingowych, dostęp do wsparcia psychologicznego oraz prowadzenie szkoleń z zakresu komunikacji i zarządzania stresem. W przypadku braku takich działań, pracodawca naraża się nie tylko na obniżenie wydajności pracy, ale również na zwiększone ryzyko absencji chorobowej i odpowiedzialność prawną w przypadku wypadków lub poważnych incydentów zdrowotnych pracowników.

W sytuacji niedopełnienia przez pracodawcę ciążących na nim obowiązków, musi liczyć się on z odpowiedzialnością prawną – zarówno na gruncie prawa pracy, jak i prawa karnego. Może to skutkować nałożeniem kar przez Państwową Inspekcję Pracy, koniecznością wypłaty odszkodowań pracownikom, a w przypadku rażących zaniedbań – również postępowaniem prokuratorskim.

Zgodnie z art. 283 Kodeksu pracy, za naruszenie przepisów lub zasad BHP grozi kara grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Odpowiedzialność ta może dotyczyć nie tylko właściciela placówki, ale także osób kierujących pracownikami, które nie zapewniły właściwej organizacji pracy zgodnie z wymogami bezpieczeństwa.

Sprawdź również: Przepisy dotyczące przechowywania leków i materiałów biologicznych

Przepisy regulujące BHP

Bezpieczeństwo i higiena pracy w jednostkach medycznych są regulowane przez wiele aktów prawnych. Do najważniejszych należą:

• Kodeks pracy – ustawa z 26 czerwca 1974 r. (tekst jednolity: Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), która w sposób ogólny określa obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. (Dz.U. Nr 129, poz. 844 z późn. zm.) – ustanawia ogólne przepisy dotyczące BHP obowiązujące we wszystkich miejscach pracy, w tym w placówkach ochrony zdrowia.
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 10 listopada 2006 r. (Dz.U. Nr 213, poz. 1568 z późn. zm.) – określa standardy fachowe i sanitarne, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia medyczne.
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r. (Dz.U. Nr 33, poz. 166 z późn. zm.) – dotyczy obowiązkowych badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
• Rozporządzenie MPiPS z 12 czerwca 2018 r. (Dz.U. 2018, poz. 1286 z późn. zm.) – ustala dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych, takich jak pyły, hałas czy substancje chemiczne.
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 11 grudnia 2020 r. (Dz.U. 2020, poz. 2234 z późn. zm.) – aktualizuje zasady ochrony zdrowia pracowników narażonych na szkodliwe czynniki biologiczne.
• Obwieszczenie MRPiPS z 11 maja 2018 r. (Dz.U. 2018, poz. 1139) – zawiera jednolity tekst rozporządzenia regulującego bezpieczeństwo przy ręcznych pracach transportowych i innych wymagających wysiłku fizycznego.
• Obwieszczenie Ministra Zdrowia z 1 marca 2023 r. (Dz.U. 2023, poz. 607) – prezentuje ujednolicony tekst przepisów dotyczących profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami i obowiązkowych badań lekarskich.
• Rozporządzenie MPiPS z 1 grudnia 1998 r. (Dz.U. Nr 148, poz. 973) – określa wymagania BHP dla stanowisk pracy z monitorami ekranowymi, w tym normy ergonomiczne.
• Polska Norma PN-N-18002 z 2000 r. – zawiera wytyczne dotyczące oceny ryzyka zawodowego w ramach systemu zarządzania BHP.

Powyższe dokumenty stanowią podstawę dla wdrażania skutecznych procedur BHP w placówkach medycznych i powinny być znane zarówno przez pracodawców, jak i personel medyczny.

Kontrola przepisów BHP w placówkach medycznych – kto ją przeprowadza?

Nadzór nad przestrzeganiem przepisów BHP w placówkach medycznych sprawuje przede wszystkim Państwowa Inspekcja Pracy (PIP). To organ uprawniony do przeprowadzania niezapowiedzianych kontroli, oceniania warunków pracy oraz wydawania decyzji administracyjnych w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości. Inspektorzy PIP weryfikują m.in. stan techniczny urządzeń medycznych, zgodność procedur z obowiązującymi przepisami, prowadzenie dokumentacji BHP oraz organizację szkoleń dla personelu.

W niektórych przypadkach kontrole mogą być również prowadzone przez Sanepid (Państwową Inspekcję Sanitarną), zwłaszcza jeśli dotyczą zagrożeń biologicznych lub sanitarnych w środowisku pracy, oraz przez Urząd Dozoru Technicznego – w zakresie eksploatacji urządzeń ciśnieniowych czy instalacji chłodniczych.

Warto dodać, że zgodnie z przepisami pracodawca ma obowiązek współpracy z organami kontrolnymi oraz natychmiastowego usunięcia zagrożeń stwierdzonych podczas kontroli.

Przeczytaj na naszym blogu: Jak przygotować specyfikację techniczną do przetargu na urządzenia chłodnicze?

Zakres kontroli BHP w placówkach medycznych

Kontrola warunków BHP w placówkach medycznych ma na celu upewnienie się co do zgodności funkcjonowania placówki w ramach obowiązujących przepisów prawa. Inspektorzy weryfikują zarówno warunki środowiskowe, jak i sposób użytkowania sprzętu oraz dokumentację dotyczącą organizacji pracy i działań profilaktycznych.

Do najczęściej kontrolowanych obszarów należą:

• Ocena ryzyka zawodowego – sprawdzenie, czy została przeprowadzona rzetelna analiza zagrożeń na poszczególnych stanowiskach pracy.
• Środki ochrony indywidualnej – weryfikacja dostępności i stosowania rękawic, masek, okularów ochronnych i odzieży roboczej.
• Stan techniczny urządzeń medycznych i pomocniczych – ocena, czy sprzęt jest regularnie serwisowany, kalibrowany i dopuszczony do użytku zgodnie z instrukcją producenta.
• Czystość i higiena pomieszczeń – kontrola warunków sanitarnych, procedur dezynfekcji i gospodarki odpadami medycznymi.
• Szkolenia BHP – sprawdzenie, czy pracownicy odbyli szkolenia wstępne i okresowe oraz czy prowadzone są odpowiednie protokoły i dokumentacja.
• Dokumentacja wypadków i zdarzeń niebezpiecznych – weryfikacja prowadzenia rejestrów, procedur postępowania w razie wypadku i zgłoszeń do PIP.
• Stosowanie przepisów dotyczących czynników biologicznych i chemicznych – ocena przestrzegania norm w pracy z materiałem zakaźnym, cytostatykami czy substancjami toksycznymi.

Podsumowując, zakres kontroli BHP w placówkach medycznych jest szeroki i uwzględnia zarówno bezpieczeństwo fizyczne pracowników, jak i ryzyka środowiskowe oraz organizacyjne. Regularne przeglądy i przestrzeganie standardów BHP pozwalają nie tylko uniknąć kar administracyjnych, ale przede wszystkim chronią zdrowie personelu i jakość opieki nad pacjentami.