Czystość i sterylność sprzętu laboratoryjnego ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania laboratorium oraz prawidłowego pobierania i przechowywania próbek laboratoryjnych. Wszelkiego rodzaju zabrudzenie czy skażenie materiału prowadzi bowiem do zafałszowania wyników badań i konieczności ich powtórzenia, co stanowi dodatkowy zbędny wydatek. Czyszczenie sprzętu laboratoryjnego powinno odbywać się według stałej procedury.

Odpowiednie przygotowanie

Przed każdym użyciem sprzętu i akcesoriów laboratoryjnych konieczne jest ich przygotowanie. Musimy mieć pewność, że jest wolny od wszelkich zanieczyszczeń chemicznych. Dlatego warto je przepłukać wodą destylowaną, gdyż jest ona pozbawiona ładunku elektrycznego i ma neutralne pH.

Czyszczenie szkła i sprzętu laboratoryjnego powinno się odbywać jak najszybciej po użyciu. Jeżeli nie ma takiej możliwości, warto od razu je namoczyć w wodzie, nigdy jednak nie robimy tego w silnych roztworach alkalicznych, ponieważ mogą je uszkodzić.

Użycie odpowiednich detergentów

Umycie sprzętu laboratoryjnego w zwykłej wodzie może rozpuścić rozpuszczalne substancje czy kurz, jednak nie poradzą sobie z substancjami organicznymi czy olejami. Dlatego do czyszczenia sprzętu laboratoryjnego trzeba wybrać odpowiedni detergent. Dobór detergentu zależy od materiału, z jakiego jest wykonany myty instrument laboratoryjny oraz rodzaju zabrudzeń.

Do czyszczenia szkła można wykorzystać dostępne w sprzedaży detergenty syntetyczne. Poradzą sobie one z rozpuszczalnymi substancjami. Do zabrudzeń substancjami smolistymi najlepsze będą rozpuszczalniki, a do pozostałości organicznych aceton. Pozostałości nieorganiczne można potraktować rozcieńczonymi kwasami (rozpuszczalne sole kwasu solnego lub azotowego) bądź zasad (zwykle sodowa lub amonowa).

Kwasy usuwamy rozpuszczalnikami zasadowymi, a zasady kwasami mineralnymi o różnym stężeniu. Do usunięcia zabrudzeń powstałych po reakcjach spalania można użyć silnego utleniacza, czyli mieszaniny chromowej. W wyjątkowych sytuacjach na szczególne zabrudzenia można zastosować kwas azotowy, wodę królewską czy dymiący kwas siarkowy, jednak są to substancje silnie żrące, więc wykorzystuje się je naprawdę w nagłych wypadkach.

Ciężkie zabrudzenia mogą wymagać użycia szczotki lub pędzelka. Ich włosie powinno być miękkie i delikatne, aby nie zarysować powierzchni szklanego sprzętu laboratoryjnego. Po wyczyszczeniu detergentem należy starannie przepłukać szkło wodą destylowaną.

Laboratorium może być też wyposażone w urządzenia do automatycznego mycia i suszenia przedmiotów laboratoryjnych oraz ultradźwiękowe urządzenia do czyszczenia wykorzystujące fale ultradźwiękowe.

Użycie środków dezynfekujących

Oprócz zanieczyszczeń związanych z użytkowaniem sprzętu laboratoryjnego, czystości zagrażają też drobnoustroje, takie jak bakterie, grzyby, wirusy czy pasożyty. Zachowywanie sterylnej czystości w laboratorium wymaga więc prawidłowo przeprowadzonej dezynfekcji. Istnieją trzy metody dezynfekcji: fizyczna, chemiczna oraz termiczno-chemiczna.

Dezynfekcja fizyczna polega na przykład na użyciu pary wodnej o temperaturze 100-105^oC pod zwykłym lub podwyższonym ciśnieniem lub promieni UV o długości 256 nm. Dezynfekcja chemiczna polega na użyciu środka o właściwościach bakteriobójczych, na przykład alkoholi, fenoli, aldehydów, utleniaczy czy związków metali ciężkich. Dezynfekcja termiczno-chemiczna łączy w sobie jedną z metod chemicznych i oddziaływanie wysokiej temperatury.

Regularna dezynfekcja pozwala skutecznie dbać o czystość sprzętu laboratoryjnego.

Osuszenie sprzętu laboratoryjnego

Szkła laboratoryjnego nie można moczyć dłużej niż pół godziny. Dlatego po jego umyciu należy dokładnie je osuszyć. Nie zaleca się suszenia ręcznikiem papierowym oraz wymuszonym obiegiem powietrza, gdyż może to skutkować osadzeniem się na powierzchni sprzętu czy naczyń laboratoryjnych włókien czy innych zanieczyszczeń.

Pomocna okaże się suszarka laboratoryjna przeznaczona do suszenia w zakresie temperatury od +5^oC powyżej temperatury otoczenia do +300^oC. Pozwala przeprowadzić standardowe suszenie, ale też hartowanie lub sterylizację szkła laboratoryjnego.

Sprawdzenie sprzętu

Po zakończeniu procesu mycia i osuszania sprzęt powinien być idealnie czysty i całkowicie suchy. Dopiero wtedy można go schować. Czysty sprzęt laboratoryjny przechowujemy w zamkniętej szafce bez dostępu do kurzu i pyłów.

W celu dokładnego sprawdzenia czystości sprzętu laboratoryjnego przeprowadza się testy czystości mikrobiologicznej przy pomocy specjalnych urządzeń, na przykład luminometru. To skuteczne narzędzie do monitorowania i nadzorowania higieny sprzętu laboratoryjnego, jak i innych powierzchni i ogólnego środowiska pracy, co w laboratoriach ma kluczowe znaczenie.

Dbanie o czystość sprzętu laboratoryjnego to nieodzowny element funkcjonowania każdego laboratorium. Aby przeprowadzić proces higienizacji w odpowiedni sposób należy zadbać o odpowiedni detergent oraz metodę czyszczenia. Pomocne okażą się urządzenia do czyszczenia, suszenia i dezynfekcji, gdyż są bardzo precyzyjne i doskonale radzą sobie z zanieczyszczeniami różnego pochodzenia.