Nie wszystkie szczepionki muszą być przechowywane w zamrażarce. Warunki przechowywania zależą od rodzaju szczepionki i jej składników. Wybór zamrażarki, a nie lodówki zawsze podyktowany jest koniecznością zachowania skuteczności i bezpieczeństwa szczepionek, dlatego te, które były przechowywane w niewłaściwych warunkach temperaturowych, mogą stracić swoją skuteczność i nie powinny być używane. Sprawdź które szczepionki muszą być składowane w zamrażarce i jakie warunki powinna spełniać profesjonalna zamrażarka do szczepionek. 

Wymagania producenta 

Zapoznanie się z wymaganiami producenta odnośnie przechowywania konkretnej szczepionki to warunek konieczny do tego, aby nie popełnić błędu w wyborze urządzenia chłodniczego.

Informacje dotyczące przechowywania preparatu są wydrukowane na opakowaniu lub w dołączonej ulotce informacyjnej. Jeśli masz jakikolwiek problem z odczytaniem tych informacji, pamiętaj, że na oficjalnych stronach internetowych producentów szczepionek zazwyczaj dostępne są szczegółowe informacje o ich produktach, w tym warunkach przechowywania.

Możesz także zajrzeć do Farmakopei Europejskiej – urzędowego spisu leków dopuszczonych w danym kraju lub na danym terenie do obrotu – w której szczepionki zdefiniowano jako „preparaty zawierające antygeny, które są w stanie indukować u ludzi rozwój swoistej, czynnej odporności przeciwko czynnikowi zakaźnemu lub wytwarzanej przez niego toksynie lub antygenowi” i sprawdzić wytyczne dotyczące ich przechowywania.

Odpowiednia temperatura

Dziś wiemy, że większość szczepionek powinna być przechowywana w temperaturze lodówkowej, zwykle w zakresie od +2°C do +8°C. Takiego traktowania wymagają m.in.:

• szczepionki przeciwko grypie,
• skojarzone szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP), 
• szczepionki przeciwko wściekliźnie, 
• szczepionki przeciwko różnym odmianom zapalenia wątroby (WZW A i B),
• szczepionki przeciwko HPV (wirusowi brodawczaka ludzkiego),
• szczepionki przeciw pneumokokom i meningokokom
• szczepionki przeciwko Haemophilus influenzae typu b (Hib). 

Z kolei szczepionki, które muszą być przechowywane w zamrażarce, zwykle zawierają żywe, ale osłabione wirusy lub inne składniki, które są bardziej wrażliwe na temperaturę i światło. Należą do nich: 

• szczepionka przeciw żółtej febrze,
• niektóre formuły szczepionek przeciwko wirusowi Ebola,
• szczepionka przeciwko ospie wietrznej (Varicella),
• szczepionka na COVID firmy Pfizer (wymaga przechowywania w temperaturze ok. -70 do – 80 st. C).

Zamrażarki niskotemperaturowe i szafy mroźnicze spełniające warunki umożliwiające przechowywanie tych ostatnich szczepionek spełniają np. urządzenia polskiej marki BOLARUS utrzymujące temperaturę do – 86°C. Dostępne są modele o pojemnościach: 90 litrów, 370 litrów, 490 litrów, 590 litrów. 

Równie godne polecenia są zamrażarki niskotemperaturowe marki ARCTIKO, pracujące w zakresie temperatur  -86°C / -40°C. Dostępne są zarówno modele kompaktowe (np. o pojemności 54 lub 94 litry), zajmujące niewiele miejsca i gwarantujące niski poziom hałasu, jak i modele o kilkusetlitrowej pojemności (np. 614 i 819 litrów) wyposażone w technologię TRUE DUAL™, która składa się z dwóch niezależnych systemów oferujących najlepsze zabezpieczenia.

Warto rozważyć także zakup zamrażarki niskotemperaturowej GRAM BioUltra UL570 – zaawansowanego urządzenia przeznaczonego do przechowywania materiałów biologicznych, chemicznych i innych próbek w bardzo niskich temperaturach (do -80°C) albo wybranego modelu niemieckiej marki LIEBHERR (zakres temperatur -86°C / -40°C), która testuje wszystkie swoje chłodziarki i zamrażarki laboratoryjne w najnowocześniejszych ośrodkach badawczo-rozwojowych firmy, zgodnie z procedurą przewidzianą w normie EN 60068-3 dotyczącej pomiaru stabilności temperatury.

Odpowiednia temperatura przechowywania to gwarancja, że szczepionka będzie bezpieczna i skuteczna. 

Pojemność 

Na rynku krajowym dostępne są obecnie profesjonalne zamrażarki do szczepionek o różnej pojemności – od małych 7 l, przez średnie 90 l, po duże 1400 l. 

Kiedy rozważasz zakup konkretnego modelu zamrażarki do szczepionek, musisz pamiętać, że  jeśli zajdzie konieczność przeprowadzenia masowych szczepień, jej zadaniem będzie pomieszczenie naprawdę dużej liczby szczepionek. Pojemność zamrażarek medycznych to obecnie największe wyzwanie, z jakim mierzą się firmy produkujące specjalistyczny sprzęt chłodniczy.

Poza sytuacjami kryzysowymi, na co dzień w placówkach ochrony zdrowia najwygodniejsze są kompaktowe chłodziarki, zamrażarki i chłodziarko-zamrażarki medyczne. 

Zabezpieczenia 

Zamrażarka do szczepionek powinna być maksymalnie bezpieczna i dla szczepionek, i dla użytkowników. Jakie funkcjonalności przesądzają o bezpieczeństwie?

• wysoka jakość wykonania korpusu i wnętrza oraz użycie odpowiednich materiałów (np. stal nierdzewna kwasoodporna AISI304),
• chromowane półki, prowadnice półek (opcjonalnie półki lub szuflady ze stali),
• zewnętrzna obudowa wykonana z blachy stalowej ocynkowanej elektrolitycznie,
• odpowiednia izolacja (np. pianka poliuretanowa),
• rejestrator temperatury,
• wentylatory indukujące obieg powietrza we wnętrzu zamrażarki,
• alarm sygnalizujący otwarte drzwi, oraz za wysoką i za niską temperaturę,
• funkcja automatycznego odszraniania i odparowania kondensatu.

Zgodność z przepisami 

Klasyfikacja urządzenia chłodniczego jako wyrobu medycznego zależy od jego zastosowania i funkcji. Jeżeli jest używane bezpośrednio w diagnozie, leczeniu, czy łagodzeniu chorób, może być klasyfikowane jako wyrób medyczny i musi spełniać wymagania prawne, zarówno krajowe, jak i unijne.

Zamrażarki niskotemperaturowe i szafy mroźnicze będące wyrobami medycznymi w rozumieniu Ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych muszą także być zgodne z unijną Dyrektywą 93/42/EEC.

Normy i przepisy mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa, wydajności i niezawodności tych urządzeń. Zamrażarka do szczepionek, która nie spełnia niezbędnych wymagań to ryzyko, że przechowywane w niej szczepionki mogą stać się nieskuteczne albo po ich podaniu wystąpią działania niepożądane.  

Niewłaściwa zamrażarka lub lodówka może narazić placówkę medyczną na utratę kosztownych szczepionek, które muszą być zniszczone z powodu niewłaściwego przechowywania, a co za tym idzie – poważne straty finansowe. 

Ostatecznie zawsze kluczowe jest, aby podmioty medyczne ściśle przestrzegały wytycznych i regulacji dotyczących przechowywania szczepionek. Odpowiednie szkolenie personelu, regularne monitorowanie warunków przechowywania i odpowiednie procedury zarządzania w przypadku awarii sprzętu lub innych problemów to podstawa.